Nếu là tín đồ của những “nữ chính thua cuộc” thì bạn hẳn sẽ thuộc một trong hai trường phái sau.

Trường phái đầu tiên là "nữ chính bạn thích thường sẽ thua". Nôm na là hễ bạn thích gái nào thì y như rằng em nó sẽ không đến được với nam chính. Khá giống với hiện tượng mà diễn viên Iwai Yuuki hay gọi là “Death Oshi”, tức là bạn thích idol nào thì idol đó kiểu gì cũng sớm rời nhóm, giải nghệ, hoặc nhóm tan rã.

Trường phái thứ hai thì ngược lại, "bạn thích nữ chính vì cô ấy thua". Đây là kiểu người nhạy bén với “mùi thua cuộc”, một khi nữ chính thua cuộc thì họ mừng như trúng số, vừa vỗ bàn vừa la hét bày tỏ tình yêu của mình như một biến thái chính hiệu.

Nếu quy đổi sang dạng mệnh đề thì trường hợp đầu sẽ là "Nếu tôi thích thì sẽ thua" (tạm gọi mệnh đề A), và trường hợp sau là "Nếu thua thì tôi sẽ thích" (mệnh đề B). Do đó, "thua cuộc" đóng vai trò là điều kiện cần trong trường hợp đầu tiên và điều kiện đủ trong trường hợp sau.

Lý do cho việc quy đổi sang mệnh đề là để nhấn mạnh rằng, sức hấp dẫn của gái thua cuộc thay đổi đáng kể tùy thuộc vào việc bạn áp dụng mệnh đề nào. Ví dụ, nếu được hỏi về sức hấp dẫn của gái thua cuộc và bạn trả lời là "vì em ấy kiên cường", thì với mệnh đề A, sự “kiên cường” chỉ đơn giản là điều bạn vốn đã thích ở nhân vật đó, và việc cô ấy thua cuộc thực chất không quá quan trọng, cô ấy chỉ “tình cờ” thua cuộc mà thôi. Ngược lại, trong mệnh đề B, “kiên cường” không phải là điều có sẵn mà là một phẩm chất mới nảy sinh, là kết quả của việc đối mặt với thất bại. Chính việc bị đá đã giúp nhân vật trưởng thành và mạnh mẽ hơn. Khi đó, thua cuộc trở thành yếu tố tích cực góp phần nâng cao sức hấp dẫn của nhân vật.

Tuy nhiên, qua những tác phẩm gần đây có thể thấy, đang có một sự chuyển dịch tất yếu từ mệnh đề A sang mệnh đề B. Đó là cách một một thể loại truyện được hình thành.

Để dễ hình dung, ban đầu, người ta gom những tác phẩm có vẻ có điểm chung lại với nhau và đặt cho chúng một cái tên, ví dụ như "sekai-kei". Nhưng rồi chính cái tên ấy lại tạo ra một xu hướng mới: các tác giả bắt đầu sáng tạo những tác phẩm cố ý theo đuổi phong cách sekai-kei.

Đó chính là cách một thể loại được hình thành và phát triển. Có một sự dịch chuyển tất yếu từ một quan niệm ban đầu (mệnh đề A) sang một quan niệm mới (mệnh đề B) sâu sắc và có chủ đích hơn.

Tất nhiên, ban đầu sẽ không hề có khái niệm hay khuôn mẫu định sẵn nào về gái thua cuộc. Mọi thứ dần hình thành theo thời gian, thông qua việc quy nạp các đặc điểm chung từ nhiều tác phẩm khác nhau. Và bây giờ, chúng ta đang ở trong giai đoạn mà văn hóa gái thua cuộc bắt đầu phát triển một cách có chủ đích, tái tạo chính những hình mẫu đã được quy nạp trước đó.

Có thể thấy rõ điều này qua hàng loạt tác phẩm gần đây. Từ những light novel như Makeine (Có quá nhiều nữ chính thua cuộc!), Osamake (Hài lãng mạn về cô bạn thuở nhỏ không bao giờ thua), Love Comedy Manga ni Haitte (Vì tôi lỡ chuyển sinh vào truyện tranh lãng mạn nên sẽ dốc sức giúp nữ chính thua cuộc mình yêu hạnh phúc). Cho đến các loạt manga như Himegasaki Sakurako wa Kyou mo Fubin Kawaii (Himegasaki Sakurako hôm nay cũng đáng thương một cách đáng yêu), Yuusha-sama no Osananajimi (Vì chuyển sinh thành nữ chính thua cuộc là bạn thanh mai trúc mã của dũng giả nên tôi chuyển nghề thành người pha chế), Shitsuren Beginning.

Rõ ràng, thị trường đang chuyển mình. Và bài viết này nghiên cứu về chủ đề gái thua cuộc và thống kê hình mẫu gái thua cuộc tiêu biểu để sau này nhìn vào tác phẩm khác có thể đoán vội gái này chắc chắn thua.

Dữ liệu dùng để phân tích sẽ dựa trên 74 tác phẩm có gái thua cuộc, danh sách dài nên sẽ chỉ đăng tải ở web blog. Và danh sách này chứa rất nhiều spoiler, nói cách khác, các nhân vật được gọi tên trong này đều là gái thua cuộc, nên nếu không muốn nhìn thấy tên waifu của mình xuất hiện, bạn có thể dừng lại tại đây.

(✿˵•́ ᴗ •̀˵)

Vậy chính xác thế nào là “nữ chính thua cuộc”? Theo định nghĩa từ bách khoa toàn thư Pixiv:

“Đây là thuật ngữ dùng để chỉ những nữ nhân vật trong các tác phẩm về cơ bản chỉ có một ending như truyện tranh lãng mạn hài hước, trong đó tình yêu đơn phương của họ dành cho nam chính không được đáp lại và bị thất tình.

Trong các trò chơi có nhiều ending, nơi mỗi nhân vật đều có một kết thúc thành đôi với nam chính, thuật ngữ này ít khi được sử dụng. Tuy nhiên, khi những trò chơi này được chuyển thể sang các phương tiện truyền thông khác như anime hay manga, do đặc trưng của phương tiện nên cốt truyện thường chỉ có một hướng đi duy nhất, và chỉ có một nữ chính được trở thành người yêu của nam chính. Chính vì thế mà khái niệm "nữ chính thua cuộc" ra đời.”

Như vậy một tác phẩm có gái thua cuộc cần đáp ứng được các yếu tố:

• Câu chuyện có yếu tố lãng mạn và có hành động "chọn người yêu" từ nam chính.
• Nhân vật nữ có tình cảm lãng mạn với nam chính và ít nhất có một người không được chọn.

Như vậy ở đây nảy sinh một câu hỏi: "Phải chăng trong các tác phẩm kiểu harem nhiều người có tình cảm với nam chính, tất cả các gái khác trừ người được chọn đều là gái thua cuộc?"

Theo định nghĩa này thì 4 chị em không được chọn trong Nhà có 5 nàng dâu đều là gái thua cuộc, và trong Sword Art Online, tất cả mọi người trừ Asuna cũng là gái thua cuộc. Để tránh phức tạp và chỉ tập trung vào những trường hợp điển hình, những tác phẩm được thống kê sẽ theo tiêu chí "một tác phẩm chỉ chọn một gái thua cuộc", lựa chọn chủ quan một nhân vật có kết thúc thua cuộc "hay” nhất, tức là yếu tố "thua cuộc" trở thành chất liệu làm nổi bật sức hấp dẫn của nhân vật này.

Qua đó, trước những năm 2000 sẽ chủ yếu là anime và manga với khởi đầu là Macross (1982). Sau đó, light novel bắt đầu tham chiến với sự xuất hiện của Suzumiya Haruhi năm 2003. Nhân vật đại diện cho gái thua cuộc của Haruhi là Sasaki xuất hiện từ tập 9 (2010), khá muộn nhưng không thể phủ nhận Haruhi đã mở ra cánh cửa cho việc sử dụng nhiều nữ chính cũng như sự đa dạng hóa nhân vật nữ.

Thuở ban đầu, những cái tên như Boogiepop wa Warawanai, Full Metal Panic! và Maria-sama ga Miteru xuất hiện và khẳng định thể loại "học đường" đã được định hình. Đây là một bước đột phá đáng kể khi nhìn vào những bộ light novel trước đó chủ yếu là fantasy. Tuy nhiên, sau đó là thời kỳ phổ biến của thể loại gọi là "sekai-kei", nơi lựa chọn của nhân vật chính về cơ bản là "thế giới hoặc em", một trong hai, và không có việc nhiều nữ chính. Chính Haruhi đã lật đổ điều đó.

Sau Haruhi, gái thua cuộc xuất hiện một cách rõ nét hơn trong light novel từ series Monogatari vào năm 2006. Sau đó là sự xuất hiện của Toradora!. Điểm đột phá của Toradora! là việc loại bỏ hoàn toàn các yếu tố fantasy. Trước đây, dù là Boogiepop, Haruhi, hay Monogatari, việc light novel chứa đựng một số yếu tố phi thực tế là điều bình thường. Toradora! đã phá vỡ quy tắc đó và hoàn thành một câu chuyện hài lãng mạn lấy bối cảnh hoàn toàn trong thế giới thực. Kể từ đó, nhiều câu chuyện hài lãng mạn lấy bối cảnh thực tế đã ra đời, và không lâu sau đó, các gái thua cuộc cũng trở nên phổ biến. Gái thua cuộc không xuất hiện ngay lập tức cùng với sự phát triển của thể loại hài lãng mạn mà là kết quả của một quá trình tiến hóa nhất định.

Trào lưu gái thua cuộc trong light novel dường như đã chậm lại vào năm 2011, nhưng ngay sau khi Oregairu (Chuyện tình thanh xuân bi hài của tôi quả nhiên là sai lầm) và Chuunibyou demo Koi ga Shitai! (Kể cả chuunibyou cũng muốn yêu!) được phát hành, cùng với sự bùng nổ của thể loại isekai, trào lưu này có thể nói là đã tiếp tục cho đến tận bây giờ. Hơn nữa, kể từ Osamake phát hành vào năm 2019, các tác phẩm tập trung nhấn mạnh khái niệm "thua cuộc" và "nữ chính thua cuộc" đã xuất hiện nhiều hơn.

Cũng theo thống kê, mối quan hệ của gái thua cuộc với nam chính phổ biến nhất theo thứ tự là bạn cùng lớp với 44.6% (33/74), tiếp theo là bạn thuở nhỏ với 24.3% (18/74), senpai/kouhai với 12.1% (9/74).

Nữ chính rom-com chủ yếu là bạn cùng lớp là điều dễ hiểu, vì vậy tạm thời bỏ qua nhóm này, nhưng "bạn thuở nhỏ" lại nổi bật với 24.3% trong khi các tác phẩm gần đây ngày càng có xu hướng theo phong trào “giải cứu bạn thuở nhỏ” bằng cách xây dựng câu chuyện để bạn thuở nhỏ chiến thắng (tức là ngay từ đầu đã coi bạn thuở nhỏ là nữ chính được chọn), ví dụ như Tenkousaki (Cô nàng xinh đẹp ở trường hóa ra là bạn thời thơ ấu mà tôi từng nghĩ là con trai), Danshidato (Cuộc sống tân hôn với bạn thuở nhỏ mà tôi từng nghĩ là con trai quá đỗi suôn sẻ), Muchi na Osananajimi no 10 Nengo (10 năm sau của cô bạn thuở nhỏ ngây ngô). Đây là một nghịch lý thú vị.

Việc bạn thuở nhỏ dễ thua cuộc là điều hoàn toàn hợp lý khi xét đến tiến trình câu chuyện. Họ thường có một quá trình gắn bó thân thiết lâu dài với nhân vật chính ngay từ đầu, tạo ra một lợi thế ban đầu khổng lồ. Tuy nhiên, chính điều này lại khiến họ dễ "thua" trong cuộc đua cuối cùng, giống như thỏ trong câu chuyện Rùa và Thỏ. Do đó, công thức "bạn thuở nhỏ = gái thua cuộc" trở nên rõ ràng và dễ xử lý cho các tác giả.

Trong bài viết "Tại sao bạn thuở nhỏ lại gắn liền với flag thua cuộc?" (2013), Tsukiyomi cho rằng các lý do cho điều này bao gồm việc độc giả đã quá quen thuộc và nhàm chán với các ending mà bạn thuở nhỏ chiến thắng do ảnh hưởng từ các gal game và bản chuyển thể của nó, nơi bạn thuở nhỏ luôn là hình tượng quen thuộc. Ngoài ra, bạn thuở nhỏ không còn là nhân vật toàn diện như trước mà thay vào đó chuyên biệt hóa vào một vài đặc điểm (ví dụ: gọi dậy/đi học chung/nấu ăn/nổi tiếng ở trường). Nếu chỉ tập trung vào một vài đặc điểm, như chỉ gọi dậy và đi học cùng, thì nhân vật đó dễ bị flag “chỉ xem như chị em gái”. Nếu chỉ là người được mọi người yêu quý, thì lại trở thành "idol trường học", vì vậy khi các yếu tố đặc trưng bị phân tán cho các dạng nhân vật khác thì vai trò của bạn thuở nhỏ dần trở nên mờ nhạt, giảm "sức chiến đấu" tổng thể của họ. Cuối cùng, sự giảm sút của các mối quan hệ hàng xóm khiến bạn thuở nhỏ trở thành một hình tượng ít thực tế hơn, làm giảm sự đồng cảm của độc giả.

Phân tích về màu tóc và kiểu tóc của gái thua cuộc cũng cho thấy những cái nhìn thú vị. Về màu tóc, đen là phổ biến nhất với 21 người, tiếp theo là nâu (17), vàng (11), xanh (9), hồng (6), đỏ (3). Về kiểu tóc, tóc ngắn chiếm ưu thế tuyệt đối với 30 người, tiếp theo là tóc dài (13), twin-tail (7), tóc chạm vai (6). Như vậy người ta hay nói "tóc vàng twin-tail" thường gắn liền với gái thua cuộc chỉ là do ảnh hưởng mạnh mẽ của một vài nhân vật cụ thể, chứ không phải là xu hướng đặc trưng nhất trong dữ liệu.

Tóm lại, nữ chính thua cuộc không chỉ là một khuôn mẫu nhân vật trong rom-com; họ là một hiện tượng văn hóa phản ánh sự thay đổi sâu sắc trong thị hiếu, cách kể chuyện và thậm chí cả nhận thức xã hội. Từ những định nghĩa mơ hồ đến sự gắn liền với số phận của bạn thuở nhỏ, từ sự bùng nổ trong light novel đến việc trở thành chủ đề chính trong các tác phẩm gần đây, nữ chính thua cuộc đã chứng minh rằng "thua cuộc" không có nghĩa là "mất tất cả". Ngược lại, chính bi kịch và sự kiên cường của họ đã tạo nên một sức hút đặc biệt, khiến độc giả không ngừng yêu mến và đồng cảm.

Cuối cùng, chúng ta có thể tự hỏi: Điều gì khiến chúng ta yêu mến những nữ chính thua cuộc, và tại sao dù thua cuộc nhưng lại khiến chúng ta gắn bó với họ đến vậy? Có lẽ, trong những giọt nước mắt và nụ cười gượng gạo của nữ chính thua cuộc, chúng ta tìm thấy một phần nào đó của chính mình - những ước mơ không thành, những nỗ lực không được đền đáp, và một tình yêu bất diệt dành cho những điều không hoàn hảo. Nữ chính thua cuộc không chỉ là một nhân vật, họ là một biểu tượng, một lời nhắc nhở rằng ngay cả trong bi kịch, vẫn có những vẻ đẹp và giá trị trường tồn.